„Ten kto czyta, żyje podwójne” – to bardzo znane powiedzenie, lecz w przypadku terapii należałoby je wzbogacić o słowa „żyje podwójnie i zyskuje podwójną perspektywę na świat.”
Bohaterzy literaccy wzbogacają nie tylko naszą kreatywność, lecz także pozwalają nam lepiej zrozumieć otaczającą rzeczywistość. Poznanie perspektywy drugiej osoby, która bardzo często boryka się z problemami podobnymi do naszych, pozwala nam na poznanie siebie i dostrzeżenie nowych perspektyw.
Rola książek w budowaniu samoświadomości oraz samorozwoju jest potwierdzona przez psychologów na całym świecie, a dziedzina zajmująca się terapią książkami, nazywa się biblioterapia.
Biblioterapia – co to właściwie jest?
Biblioterapia jest podejściem terapeutycznym, które wykorzystuje książki w celu wspierania zdrowia psychicznego, radzenia sobie z zaburzeniami, a także wspierania samorozwoju.
Głównym założeniem tej dziedziny psychologii, jest fakt, że pacjenci identyfikują się z postaciami literackimi, które w swoim zachowaniu czy postawie przypominają im swoje reakcje. W wyniku utożsamiania się z postacią literacką pacjent odkrywa nowe sposoby interakcji z otaczającą rzeczywistością.
Nie jest to nowa dziedzina psychologii, gdyż biblioterapia swoje zalążki ma już w 1930 roku. Wtedy bibliotekarze tworzyli dla ówczesnych psychologów listy materiałów potrzebne jednostkom do zrozumienia prawd i zasad moralnych, a także modyfikacji ich myśli i odczuć.
Rodzaje biblioterapii
- Biblioterapia kliniczna – forma biblioterapii, która wykorzystywana jest do leczenia zaburzeń psychiatrycznych i osobowościowych. Wiąże się ona bezpośrednio z pracą psychiatrów klinicznych i najczęściej dotyczy pacjentów na oddziałach zamkniętych. Biblioterapia kliniczna jest uznawana na profesjonalny sposób leczenia pacjentów psychiatrycznych.
- Biblioterapia wychowawcza – forma biblioterapii, której celem jest wsparcie psychiczne osób z zaburzeniami psychicznymi oraz hospitalizowanych. Wykorzystywana jest w pracy psychologów i pedagogów. Jej głównym celem jest wsparcie pacjentów w procesie lepszego poznania siebie i zrozumienia otaczającego środowiska. W przypadku biblioterapii wychowawczej nie stosuje się jej pod przymusem leczenia, lecz jako dobrowolna forma pomocy. Dlatego nazywa się ją także biblioterapią rozwojową lub humanitarną.
W jakich zaburzeniach może pomóc biblioterapia?
Książki dają nam poznać nowy świat, który może ukierunkować, a nawet naprawić nasze błędne rozumowanie świata. Czasem błędy, które sami popełniamy, możemy dostrzec wyłącznie wtedy, gdy „zobaczymy” jak popełnia je inna osoba. Taka jest właśnie rola biblioterapii, by dostrzec u innych to, co ogranicza rozwój nas samych.
Biblioterapia jest szczególnie przydatna w leczeniu:
- Zaburzeń lękowych
- Zaburzeń odżywiania
- Społecznych zaburzeń
- Nadużywanie substancji odurzających
- Problemów z gniewem
- Depresją
Korzyści biblioterapii
Biblioterapia pozwala pacjentom na możliwość poznania i zrozumienia swoich cech osobowościowych oraz zachowań. Właściwy dobór książek może promować rozwój społeczny. Pacjent, który znajduje w bohaterze literackim schemat swoich zachowań lub rozpoznaje analogiczną sytuację, zmniejsza swoje poczucie izolacji i osamotnienia.
Do korzyści wynikających z biblioterapii można zaliczyć:
- Skuteczne rozwiązywanie problemów,
- Zwiększanie empatii,
- Wzmacnianie samoświadomości,
- Zyskanie nowej perspektywy,
- Samo rozpoznanie i zrozumienie swoich emocji i zachowań.
Czy biblioterapia jest skuteczna?
Skuteczność biblioterapii jest niezaprzeczalna. Jednak w niektórych przypadkach ograniczony dostęp do materiałów, a także niechęć pacjenta do czytania książek, może skutecznie ograniczać skuteczne leczenie.
Czasem także pacjenci mogą interpretować zachowania i schematy przedstawione w książce na swoją korzyść, gdyż nie zauważą w nich patologicznych zaburzeń. Co więcej, nieznajomość psychiki ludzkiej i ograniczona wiedza nt. rozwoju człowieka może pogłębić zaburzenia, dlatego istotny jest wybór doświadczonego biblioterapeuty.
