Sen jest naturalnym elementem naszego rytmu biologicznego. To czas, w którym nasz organizm może się zregenerować i odpocząć. Zdarza się jednak, że rytm ten zostaje zaburzony, przez co nie możemy zasnąć. Według niektórych badań nawet 30-40% dorosłych mieszkańców dużych miast może mieć kłopoty z zasypianiem. Jakie są przyczyny bezsenności?
Bezsenność to zakłócenie stanu zdrowia, w którym niewystarczająca jest długość snu lub niezadowalająca jego jakość. Może polegać na trudnościach w zasypianiu, wczesnym przebudzaniu się, wybudzaniu się w trakcie snu lub na złej jakości snu, czego następstwami w ciągu dnia są uczucie braku wypoczęcia, gorsze samopoczucie, drażliwość, osłabienie koncentracji i zdolności uczenia się. Bezsenność może być rozumiana albo jako objaw, albo jako odrębna jednostka chorobowa.
Po co człowiekowi sen?
Sen ma ogromną wartość dla naszego zdrowia fizycznego i psychicznego, stanowi jedną z podstawowych potrzeb biologicznych ludzkiego organizmu. W trakcie snu zwalnia przemiana materii, a także częstość oddechów i skurczów serca. Wrażliwość na większość bodźców jest mocno obniżona, podobnie aktywność ruchowa. Innymi słowy, nasz organizm ma okazję odpocząć. Zdrowy sen powinien trwać od około 6 do 8 godzin i kończyć się spontanicznie. Oznacza to tyle, że powinniśmy zasypiać zgodnie z naszym „zegarem biologicznym” i budzić się samoistnie, wypoczęci i gotowi sprostać wyzwaniom nadchodzącego dnia. Zdarza się jednak, że sen jest nieefektywny lub zwyczajnie nie możemy zasnąć, przez co jesteśmy niewyspani, zmęczeni i rozdrażnieni. Gdy zdarza się to sporadycznie, nie ma większych powodów do zmartwień. Jednak gdy sytuacja zaczyna się powtarzać, słusznie zaczyna wzbudzać nasz niepokój.
Bezsenność – przyczyny.
Uczeni zajmujący się badaniem zaburzeń snu posegregowali nasze nocne problemy. Podzielili je na zewnątrz- i wewnątrzpochodne. Te pierwsze to np. niewygodne łóżko, za wysoka temperatura w sypialni, hałas czy migoczący za oknem neon. Natomiast bezsenność wewnątrzpochodna to przede wszystkim nerwice, depresje – nawet te okresowe związane z porami roku, ale także choroby, takie jak: nadczynność tarczycy, schorzenia reumatyczne, cukrzyca, przewlekłe bóle, nowotwory czy bezdech senny. Każdy rodzaj bezsenności jest groźny dla zdrowia. Jeżeli źle śpimy, mamy gorsze samopoczucie w ciągu dnia, jesteśmy mniej aktywni, niespokojni, trudno nam się skoncentrować na nauce czy pracy. Pogarsza się pamięć i zmniejsza odporność. Dlatego trzeba zadbać o to, by dobrze się wysypiać. Jeśli domowe środki nie pomagają, można ratować się preparatami aptecznymi.
Bezsenność – objawy.
Objawy bezsenności mogą się pojawiać w różnym czasie i nasileniu. Mogą to być trudności w zasypianiu, zwykle definiowane jako wydłużenie czasu zasypiania powyżej 45 minut. Bywają to również problemy w utrzymaniu snu, czyli częste budzenie się w nocy lub zbyt wczesne wstawanie nad ranem. Może to być także sen złej jakości, niedający właściwego wypoczynku i regeneracji. Jeżeli zaburzenia snu nie pozwalają pacjentom prawidłowo funkcjonować w ciągu dnia, trwają ponad miesiąc i występują trzy razy w tygodniu lub częściej, wówczas spełniają one kryteria diagnostyczne bezsenności.
Bezsenność – skutki.
Chorzy odczuwają zaburzenia snu krótko lub długotrwale z różną częstotliwością. Mogą one w różny sposób wpływać na komfort ich życia. Skutki bezsenności to m.in. uczucie senności w ciągu dnia i ogólne złe samopoczucie, zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Wahania nastroju, drażliwość i lęk są częstymi objawami towarzyszącymi tej przypadłości. Bezsenność u dzieci może skutkować problemami z nauką. Niekorzystny wpływ na zdrowie przyszłej mamy i rozwijającego się dziecka ma także bezsenność w ciąży.
Jak sobie poradzić?
- Domowe sposoby.
Specjaliści twierdzą, że na bezsenność nie pomaga liczenie baranów ani picie przed snem ciepłego mleka. Dowiedli, że na wiele osób jak środek nasenny działa sok wiśniowy, ponieważ zwiększa w organizmie poziom melatoniny. Wypicie szklanki soku (30 ml czystego soku należy rozcieńczyć wodą mineralną) przed pójściem do łóżka skraca o ok. 17 minut czas zasypiania i wydłuża sen o ponad pół godziny. Sok z wiśni sprawia także, że sen jest głębszy, bardziej efektywny i przynosi prawdziwy odpoczynek organizmowi. Poza tym trzeba też pamiętać, by iść spać z pełnym żołądkiem. Lekką kolację należy zjeść 2–3 godziny wcześniej, najlepiej bogatą w węglowodany (makaron, banany), bo działają uspokajająco i ułatwiają zasypianie.
- Leki syntetyczne.
Wśród leków syntetycznych do wyboru są te zawierające melatoninę. To syntetyczny hormon (w organizmie jest wytwarzany przez szyszynkę). Jego działanie polega na regulowaniu godzin snu i czuwania oraz regulacji zegara biologicznego. Jest polecany osobom pracującym na zmiany i często zmieniającym strefy czasowe. Preparatów zawierających melatoninę nie należy stosować po wypiciu alkoholu, w czasie ciąży i karmienia piersią, przy zaburzeniach hormonalnych, schorzeniach wątroby i nerek, osłabionym układzie immunologicznym. Po zażyciu nie wolno prowadzić auta. Uwaga! Inne leki syntetyczne – nawet te, które zawierają niewielkie dawki substancji aktywnych – wydawane są wyłącznie na receptę.
- Leki ziołowe.
W przypadku bezsenności skuteczne okażą się leki zawierające ekstrakt z waleriany i chmielu. Zioła te działają uspokajająco i łagodnie rozluźniają. Przedłużają fazę snu aktywnego. Zwalczają objawy bezsenności, poprawiają jakość snu. Badania dowiodły, że preparaty na bazie tych ziół nie otumaniają i nie uzależniają. Jednak nie mogą być stosowane do 12. roku życia oraz przez pacjentów z ostrą niewydolnością nerek lub z zaburzeniami czynności wątroby. Po ich zażyciu nie należy prowadzić pojazdów. Przy bezsenności pomocna może się okazać także passiflora. Pomoże nie tylko w zaburzeniach snu, lecz także przy nadmiernej pobudliwości nerwowej.
