Choć w ostatnich latach odsetek pijących nastolatków maleje, problem alkoholu wśród młodzieży wciąż pozostaje żywy. Średni wiek inicjacji alkoholowej u polskich dzieci wynosi zaledwie 12-14 lat.[1] Zdarzają się jednak ekstremalne przypadki pijanych ośmiolatków czy dziesięciolatków, którzy trafiają na oddziały intensywnej terapii w stanie całkowitej nietrzeźwości.
Większość osób w tak młodym wieku nie zastanawia się nad konsekwencjami takich praktyk. Mogą być one natomiast bardzo mocno odczuwalne w życiu dorosłym.
W jakim wieku młodzież w Polsce sięga najczęściej po alkohol?
Według raportu ESPAD 80% polskich dzieci w wieku 15-16 lat oraz aż 93% nastolatków w wieku 17-18 co najmniej raz w życiu sięgnęło po alkohol.
Co więcej, prawie 50% polskich nastolatków w wieku od 15 do 16 lat piło alkohol w ostatnich 30 dniach. Aż 34% wypiło więcej niż 5 piw/ drinków na jednej imprezie. Odsetek osób pijących jest jeszcze wyższy wśród drugich klas szkół średnich. W takiej grupie wiekowej po alkohol w ostatnim miesiącu sięgnęło aż 76% ankietowanych.[2]
Dane te są szokujące, jednak bardziej niepokojące jest to, że polskie dzieci również coraz częściej biorą przykład ze starszych kolegów. W 2019 roku aż 35% ankietowanych dzieci w wieku poniżej 13 lat przyznało się do spożywania alkoholu co najmniej raz w swoim życiu.[3]
Według danych z raportu młodzież nie ma także umiaru w spożywaniu trunków. Aż 1/5 osób z drugich klas szkół średnich w ciągu ostatnich 30 dniach upoiła się do takiego stanu, że doświadczała zaburzeń równowagi lub chwilowego zaniku pamięci.[4]
Dlaczego młodzież pije alkohol?
Ciężko jest znaleźć nastolatka, który potrafiłby racjonalnie uargumentować, dlaczego sięga po alkohol. Nie ma w tym nic dziwnego. Czasem nawet my (dorośli) nie rozumiemy, co nas skłoniło do sięgnięcia po kolejne piwo lub kolejną lampkę wina.
Większość nastolatków deklaruje, że alkohol pomaga im po prostu wzbogacić spotkania towarzyskie oraz ulepszyć jakość imprezy (45% i 42% ankietowanych). Dzieci bardzo mocno odpychają od siebie myśl, że napoje alkoholowe pomagają im czuć się bardziej akceptowanym i lubianym przez rówieśników. Aż 90% ankietowanych zaprzecza takim sugestiom.
Niepokojące jest jednak to, że młodzież często sięga świadomie po alkohol ze względu na swój zły stan psychiczny. Aż ¼ polskich nastolatków biorących udział w badaniu zadeklarowało, że piło alkohol ze względu na swoje słabe samopoczucie. Jest to szczególnie niepokojące, gdyż takie osoby od najmłodszych lat budują nawyk sięgania po alkohol w sytuacjach depresyjnych. Co trzeci nastolatek przyznaje także, że pije, by zapomnieć o swoich problemach. Picie alkoholu wśród młodzieży stało się bardzo popularnym antydepresantem, który pomaga im „wyleczyć się” z problemów emocjonalnych. [5]
Okiem psychologa – czemu młodzież realnie pije alkohol?
Presja otoczenia
W środowisku wyższych klas szkół podstawowych i szkół średnich istnieje bardzo silna presja społeczna. Dzieci w wieku 15-19 lat przeżywają prawdziwą burzę hormonalną i odczuwają mocną potrzebę bycia zrozumianym przez rówieśników. Nastolatki starają się zrobić wszystko, by być lubianym i akceptowanym przez środowisko. Dopasowują swój ubiór, ogólny wygląd, muzykę czy nawet nawyki alkoholowe do docelowej grupy społecznej. Wszystko po to, by poczuć się częścią społeczności. Choć niewiele nastolatków przyznaje się do tego, że pije, by nie zostać wykluczonym, większość z nich jawnie przyznaje, że osoby niepijące bywają ofiarami wywierania presji rówieśniczej.[6]
Dodanie odwagi
Alkohol wśród nastolatków często używany jest również, by dodać odwagi. Okres nastoletni związany jest z wieloma przeżyciami, które są dla nas nowe – pierwszy partner, pierwszy zawód miłosny czy pierwsze poważne przyjaźnie. Dzieci nie są na tyle dojrzałe emocjonalnie, by zapanować nad burzą emocji, która kłębi się w ich głowach. W tej burzy powinni pomóc dorośli, jednak nie zawsze taki scenariusz jest możliwy do spełnienia. Nastolatkowie często niechętnie dzielą się z rodzicami swoimi rozterkami życiowymi lub rodzice są zbyt nieobecni w życiu dziecka. Wtedy najprostszym rozwiązaniem jest dla nastolatka sięgnięcie po alkohol. Poalkoholowa euforia pomaga młodym osobom pozbyć się nieśmiałości, a niektórym nastolatkom pomaga w zapominaniu o problemach.
Relacja z rodzicami
Problem alkoholu wśród młodzieży może jednak wynikać z czynników niezwiązanych z rówieśnikami, lecz z rodzicami. Bardzo często we wczesnym wieku po napoje alkoholowe sięgają dzieci pijących rodziców. Rodzic jest dla dziecka wzorem. Jeśli od najmłodszych lat obserwuje ono, że mama lub tata radzi sobie ze stresem poprzez alkohol, będzie to dla niego naturalny sposób rozwiązywania trudnych sytuacji.
Oczywiście nie każde dziecko alkoholika będzie alkoholikiem – taka zależność nie istnieje. Jednak dopóki nie zrozumie ono samodzielnie, że rodzice nie potrafią sobie radzić z trudnymi sytuacjami w zdrowy sposób, alkohol będzie dla niego domyślnym rozwiązaniem.
Potrzeba autonomii
Dość często po alkohol sięgają też młode osoby, które były w dzieciństwie pozbawione lub miały mocno ograniczoną autonomię. Brak spełnionej potrzeby autonomiczności w dzieciństwie może spowodować, że nastolatek będzie chciał silnie eskalować swoją dojrzałość. W eskalowaniu dojrzałości takim młodym osobom pomaga oczywiście alkohol, który symbolizuje osiągnięcie wieku pełnoletności i dojrzałości.
Jakie są skutki zdrowotne picia alkoholu wśród młodzieży i dzieci?
Skutki zdrowotne picia napojów procentowych przez młodzież lub dzieci mogą być naprawdę poważne.
Nasz mózg aktywnie rozwija się do 25 roku życia, a nadużywanie alkoholu w wieku nastoletnim może poważnie uszkodzić jego strukturę. Do najczęstszych długofalowych skutków należą problemy lękowe w życiu dorosłym czy przedwczesne starzenie się mózgu.
Takie zmiany mogą przyczynić się do przyszłościowych problemów z uzyskaniem wyższego wykształcenia. Zależność tę potwierdzają statystyki – niewielka ilość osób dorosłych z problemem alkoholowym w wieku 13-19 lat ma wykształcenie wyższe niż średnie.
Jak rozpoznać problem z alkoholem u nastolatka?
Nikt nie zna dziecka lepiej niż rodzic, dlatego podstawą jest obserwacja. Oznaki problemu z alkoholem u nastolatka mogą być różne. Możemy zaliczyć do nich m.in.: opuszczanie lekcji, słabsze oceny, wracanie późną wieczorową porą, zmiana grupy znajomych czy woń alkoholu po powrocie do domu.
Czy można zapobiec – jak uchronić dziecko przed alkoholem?
Niestety nie da się temu całkowicie zapobiec, jednak są pewne sposoby, które mogą znacznie zminimalizować ryzyko uzależnienia naszego dziecka w wieku nastoletnim.
W uzależnienia znacznie rzadziej popadają dzieci, których rodzice są po prostu obecni. Jest to podstawa, która uchroni Twoje dziecko nie tylko przed złymi nałogami, lecz pomoże mu w prawidłowym rozwijaniu się. Rodzic powinien być obecny i powinien aktywnie interesować się tym, co dzieje się w życiu jego potomka. Dziecko nie powinno czuć się jednak osaczone, gdyż skrajnością może być pozbawienie potomka autonomii. Jest ona podstawą do budowania zdrowej relacji rodzic-dziecko.
Źródła:
[1] Instytut Badań Rynkowych i Społecznych, Raport: Alkohol w życiu młodzieży w wieku 15-18 lat, grudzień 2020, strona 3, link: https://ibris.pl/wp-content/uploads/2020/12/Alkohol-w-%C5%BCyciu-m%C5%82odzie%C5%BCy-w-wieku-15-18-lat.pdf
[2] European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, ESPAD Report 2019: Rsults form the European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs, 2019, http://www.espad.org/sites/espad.org/files/2020.3878_EN_04.pdf
[3] IBIDEM
[4] IBDIEM
[5] IBIDEM
[6] Instytut Badań Rynkowych i Społecznych, Raport: Alkohol w życiu młodzieży w wieku 15-18 lat, grudzień 2020, strona 4, link: https://ibris.pl/wp-content/uploads/2020/12/Alkohol-w-%C5%BCyciu-m%C5%82odzie%C5%BCy-w-wieku-15-18-lat.pdf
