Teoria rozwoju psychospołecznego mówi, iż na etapie wczesnej dorosłości jednym z ważniejszych celów, jakie sobie stawiamy, jest dobór odpowiedniego partnera. Gdy to się uda, partner ten staje się dla nas głównym obiektem przywiązania i budujemy z nim relację opartą na wcześniej przyswojonym stylu przywiązania.
Czym jest przywiązanie?
Przywiązanie charakteryzuje się jako specyficzną więź o charakterze emocjonalnym. Jest to względnie stały stan, który ma także odpowiednią dla siebie organizację przebiegu oraz dynamiki interakcji pomiędzy osobami. Jednostka może odczuwać silną potrzebę poszukiwania bliskości drugiej jednostki, szczególnie w sytuacjach wymagających wsparcia, tj. sytuacje stresowe lub zagrożenia. Przywiązanie jest niezależne od dynamicznych zmian środowiskowych. Jedyne zmiany jakim może ulec są powolne i rozciągają się w czasie.
Jak duże znaczenie mają więzi?
Na to pytanie odpowiedź możemy odnaleźć w działaniach Fryderyka II, które można uznać także za okrutny eksperyment. Cesarz ten wydał rozkaz według którego nowonarodzone dzieci zostały odebrane od ich matek, a następnie przekazane w ręce matek zastępczych. Dzieci dorastały z matkami zastępczymi, których jedynymi zadaniami miało być karmienie ich, ubieranie i kąpanie. Dostały także surowy zakaz odzywania się w obecności dzieci. Poskutkowało to faktem, iż do skończenia pierwszego roku życia wszystkie dzieci zmarły. W poruszający sposób obrazuje to jak ważne jest zbudowanie odpowiedniej więzi od najmłodszych lat.
Jakie style przywiązania można wyróżnić?
Stylem przywiązania możemy nazwać rodzaj i poziom poczucia zaufania co do drugiej osoby, z którą jesteśmy w relacji interpersonalnej. Styl taki kształtuje się już od czasu, gdy jesteśmy niemowlętami. Wszystko wskazuje na to, że mimo to wpływa on na całe nasze życie. Nie jest on obojętny także na sposób odnoszenia się do bliskiej relacji. Jednak nie tylko nasze zachowanie jest determinowane przez styl przywiązania. Od niego zależy także to w jaki sposób odbieramy naszego partnera czy partnerkę- a więc wpływa też na percepcję. Style można uniwersalnie określić jako formujące się od najmłodszych lat rodzaje zachowań, które pozwalają nam na stworzenie czy podtrzymanie zaufania do ludzi. Dodatkowo, dyktuje on poziom poczucia bezpieczeństwa w interakcjach międzyludzkich. W okresie dzieciństwa potrzebujemy więzi tak bardzo, że przywiązujemy się nie tylko do tych dobrych, ciepłych i kochających opiekunów, ale także do tych krzywdzących i chłodnych. Tym samym opiekunowie ci stają się naszym wzorem, według którego poszukujemy relacji podobnych do tych, których już się „nauczyliśmy”. W ten sposób powstaje konkretny styl przywiązania.
Jakie style przywiązania wyróżniamy?
Mary Ainsworth, we współpracy z zespołem, wyróżniła 3 typy przywiązania, które można zaobserwować u dzieci. Z czasem dodano także czwarty styl. Występuje on rzadziej i odnosi się do dzieci z najbardziej zaburzoną strukturą funkcjonowania rodziny i poczucia więzi- styl zdezorganizowany.
Styl bezpieczny
Dzieci przejawiające ten styl przywiązania są w stałym kontakcie z własnymi emocjami. Odczuwają sprawczość i kontrolę nad swoim życiem. Nie mają obaw przed bliskością z innymi i wierzą, iż mogą im zaufać. Więź ta wykształca się w warunkach, w których dziecko czuje, że matka go wspiera, darzy ciepłem i jest dla niego dostępna, gdy jej potrzebuje. Może ono na niej polegać, gdyż jest stabilna i przewidywalna, co także rodzi zaufanie. Świat jawi mu się jako bezpieczny, a jego potrzeby zaspokojone.
Styl lękowo-ambiwalentny
Powstaje on w kontakcie z matką, która jest chwiejna emocjonalnie i często zmieniają się jej nastroje. Mimo fizycznej obecności przy dziecku, odczuwa ono pewien dystans. Matki takie często nie wiedzą jak działać w odniesieniu do swojego dziecka. Bywają bezradne wobec ich uczuć, gdyż same mają problem z kontrolowaniem własnych. W takich warunkach dziecko jest niespokojne, zabiega o zainteresowanie rodzica, silnie okazuje stres, gdy opiekuna nie ma obok i nie potrafi uspokoić się nawet po jego powrocie. Bez przerwy odczuwa lęk, bo nie wie czego się spodziewać. Ciężko jest mu odbierać świat jako bezpieczne i przewidywalne miejsce. Dzieci z tym stylem przywiązania odczuwają silną obawę przed stratą z powodu niespójnej opieki, w której raz czuły się chciane, a raz niechciane.
Styl lękowo-unikający
Objawia się w sytuacji, gdy dziecko doświadcza nieustannego odrzucenia ze strony opiekuna. Z czasem coraz bardziej odczuwa ono niezaspokojone potrzeby i przestaje zabiegać o ich zaspokojenie. Tym samym oddala się i przestaje poszukiwać bliskości. Z jednej strony, gdzieś głęboko w sobie, odczuwa ogromną potrzebę opieki, a z drugiej nie chce o nią prosić. Boi się odrzucenia i bólu związanego z wcześniej wspomnianym niezaspokojeniem jego potrzeb. W przyszłości rzutuje to na postawę, w której osoba chce być jak najbardziej niezależna i boi się zaangażowania emocjonalnego. Emocje i uczucia dla takiej jednostki tracą na wartości, gdyż potencjalnie mogą sprawiać ból, więc „lepiej je wyciszyć”. Styl ten potrafi wykształcić się także w warunkach, w których opiekun nie ma złych intencji, jednak nie jest dostępny dla dziecka z różnych względów, np. pobytu w szpitalu czy pochłaniającej pracy. Często w takich sytuacjach kontakt dziecko-rodzic opiera się na nagradzaniu dziecka za bycie bezproblemowym, przez co jest ono w stanie budować tylko powierzchowne relacje. Dystansuje się także od ludzi lub traktuje ich w sposób instrumentalny.
Styl zdezorganizowany
W stylu tym opiekun jawi się dla dziecka jednocześnie jako bezpieczna baza i zagrożenie. Gdy np. matka jest zdenerwowana, dziecko odczuwa jej stan jako swoją winę. W tym przypadku rodzic nie jest dla dziecka autorytetem. Typowy dla tego stylu jest także brak jednego, spójnego sposobu radzenia sobie ze stresem. Rodzic w takim układzie często jest krytyczny i kontrolujący wobec dziecka. Ten typ przywiązania dotyka wiele dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, np. maltretowanych lub doświadczających przemocy fizycznej czy psychicznej. Opiekun staje się swego rodzaju zagrożeniem dla spójności integralnej dziecka, gdyż nierzadko zdarza się, iż sami rodzice zmagają się z nieprzepracowanymi traumami, automatycznie przenosząc je na swoje potomstwo. W takiej rodzinie dziecko zazwyczaj musi szybko dorosnąć i nauczyć się radzić sobie z konfliktami wewnętrznymi opiekunów. Nie odczuwa bezpieczeństwa i stabilizacji, co prowadzi do sprzecznych emocji w sobie. W tym samym czasie chce być bliżej rodzica i jednocześnie go unikać.
Jak style te wpływają na relacje interpersonalne?
Przywiązanie bezpieczne
Osoby, które posiadają wysoką samoocenę i wysoki poziom zaufania do ludzi, objawiają bezpieczny styl przywiązania, a sami dla siebie jawią się jako zrównoważone, spójne osoby. Raczej nie przejawiają one agresywnych zachowań i nie spodziewają się tego po innych. U tych osób relacja z partnerem jest zazwyczaj zrównoważona i harmonijna. W związku potrafią dać wsparcie swojemu partnerowi i wiedzą, iż może on liczyć na to samo. Dodatkowo, u osób takich rzadko występują problemy w kontaktach z rówieśnikami, gdyż na ogół nie mają one obawy przed odrzuceniem. Jednostki z bezpiecznym stylem przywiązania przejawiają najwyższy poziom satysfakcji ze związku, a sam związek jest trwały i przyjacielski. Potrafią także oddzielać życie zawodowe od prywatnego, co rzutuje na mniejsze przeciążenie pracą i wyższą satysfakcję ze związku.
Przywiązanie lękowo-ambiwalentne
Powoduje, iż osoba ma bardzo niską samoocenę i zaufanie do innych. Unika bezpośredniej bliskości z drugim człowiekiem i przejawia wrogość, gniew czy impulsywność. W kontaktach z płcią przeciwną często odczuwa niepohamowaną zazdrość. Zdarza się, iż jednostki takie uciekają się do stosowania używek ze względu na potrzebę obniżenia napięcia emocjonalnego. Ten styl więzi łączy się także z negatywnym obrazem samego siebie, a pozytywnym obrazem innych ludzi. Z jednej strony łatwo jest im się zakochać, z drugiej z tyłu głowy zawsze mają tę myśl, iż jest to nietrwałe uczucie. Odczuwają miłość jako swego rodzaju obsesję, wymagającą poświęceń. Często także uzależniają się od tej drugiej osoby. Z drugiej strony, są bardziej skłonni do utrzymywania przygodnych relacji seksualnych, by zaspokoić potrzebę bliskości z drugą osobą. Ich związki często obfitują w kłótnie, ze względu na ilość targających nimi sprzecznych i skrajnych emocji. W sytuacjach stresu skupiają się na emocjach- obwiniają się lub popadają w nałogi. Osoby takie, mimo wszystko, mają dużą potrzebę głębokich relacji i odczuwają przejmujący smutek w przypadku okazywania im dystansu.
Przywiązanie lękowo-unikające
Osoby wychowane w przywiązaniu lękowo-unikającym wyróżniają się stosunkowo wysoką samooceną oraz niskim poziomem zaufania do innych. Często mają one ponadprzeciętne poczucie własnej wartości i z tego względu uważają, iż bliskie relacje z innymi im się należą. Jednocześnie mają dużą potrzebę niezależności i bardzo boją się odrzucenia, w wyniku czego wręcz unikają tworzenia związków. Często odchodzą od partnerów w obawie przed tym, że partner zrobi to pierwszy. Dzieje się tak, ponieważ osoby o tym stylu przywiązania kwestionują istnienie miłości romantycznej. Powoduje to postawę, w której są one zdystansowane względem partnera, mają problemy z zaufaniem mu i obawiają się intymności. Często bezpieczniej czują się w z kontaktach seksualnych, które nie wymagają zaangażowania emocjonalnego. W życiu dorosłym mają skłonności do popadania w pracoholizm, gdyż praca może zastępować im brak intymnych relacji. Gdy spotykają ich sytuacje stresowe, nie umieją szukać pomocy u bliskich im osób, a im samym także ciężko jest okazać wsparcie drugiej połówce. Zamiast tego wypierają problem, zaprzeczają sytuacji stresowej lub nabierają do niej dystansu. Powszechne są także sytuacje, w których bardzo nisko oceniają swoich partnerów lub wchodzą w relacje z osobami o cechach, z którymi ciężko jest odnieść sukces w związku. Są to cechy tj. krytycyzm i zazdrość.
Przywiązanie zatroskano-zaabsorbowane
Styl zdezorganizowany, nazywany także stylem zatroskano-zaabsorbowanym, jest charakterystyczny dla jednostek, które mają duże pokłady zaufania dla innych, a przy tym niski poziom samooceny. Osoby takie bardzo usilnie starają się o akceptację i sympatię innych, nawiązywanie relacji oraz utrzymanie bliskich kontaktów. Często także można odnieść wrażenie, iż są one zbyt ufne, potrafią pójść za kimś w ciemno, zdarza się, iż polegając nawet na nieznajomym. Inaczej niż w przypadku jednostek o przywiązaniu lękowo-unikającym, mają one skłonności do zbyt dużego uzewnętrzniania się i szczerości, niezależnie od poziomu relacji z osobą. Nieprzerwanie odczuwają także lęk przed odrzuceniem przez osoby, z którymi łączą ich bliskie więzi. Stąd też styl ten nazywa się „zatroskanym stylem przywiązania”.
Odwiedź stronę Ośrodka Terapii Uzależnień NEFO na Facebooku.
