Zaburzenia osobowości nie są proste do zdiagnozowania, każdy z nas jest inny. Różnimy się sposobem zachowania, reagowaniem na różne sytuacje, które spotykają nas w życiu. Mamy też różne zainteresowania, poglądy czy spostrzeżenia na dany temat. Nie ma w tym nic nienaturalnego. Zdarza się, że zachowanie niektórych osób znacznie odbiega od przyjętych norm lub charakteryzuje się nasileniem konkretnych objawów. W takich przypadkach możemy mieć do czynienia z zaburzeniami osobowości. Zaburzenia osobowości, odmiennie od innych problemów zdrowia psychicznego, nie są chwilowe, nie pojawiają się i nie przemijają.
Jak możemy wyjaśnić zaburzenia osobowości?
Zaburzeniach osobowości charakteryzują się trwałymi cechami charakterologicznymi danej osoby, które charakteryzują utrwalone postępowanie czy zachowania w relacjach z innymi ludźmi oraz funkcjonowania społecznego. Osoby dotknięte zaburzeniami osobowości najczęściej mają utrudnione funkcjonowanie w sferze interpersonalnej, zawodowej czy szeroko pojętej psychospołecznej.
Zaburzenia osobowości zwykle objawiają się jako:
- negatywne nastawienie do świata,
- wycofanie,
- nadmierna chęć kierowania innymi.
Osoby takie są zwykle nieelastyczne, nie potrafią się dostosować do grupy, co powoduje problemy w funkcjonowaniu w życiu społecznym i zawodowym. Zaburzenia osobowości możemy określić ogólnie jako trwałe wzorce niefunkcjonalnego postępowania.
Rodzaje zaburzeń osobowości.
W zależności od przyjętej klasyfikacji chorób, mamy do czynienia z drobnymi różnicami w typologii zaburzeń osobowości. Wyróżniamy wiele rodzajów zaburzeń osobowości, jednak do najczęściej spotykanych należą:
- Osobowość schizoidalna – charakteryzuje się dużą odmiennością w zachowaniach często aspołecznych. Osoby dotknięte tym typem zaburzenia nie wchodzą w bliższe związki uczuciowe z innymi osobami. Często poświęcają czas na charakterystyczne hobby i realizują go sami. W sytuacji, jeżeli ktoś naruszy ich samotny, czas potrafią być opryskliwi.
- Osobowość paranoiczna – charakterystyczne cechy to nadmierna podejrzliwość w stosunku do innych osób, których podejrzewają o złe intencje. Z uwagi na duży lęk w relacjach z innymi często nie mówią o swoich podejrzeniach, W relacjach związkowych bywa, że podejrzewają partnera o zdradę.
- Osobowość unikająca – charakteryzuje się unikaniem relacji z innymi osobami z uwagi na obawy, że ktoś ich skrytykuje czy odrzuci. U źródeł tego zaburzenia leży niska samoocena. Osoby dotknięte tym zaburzeniem wolą nie wchodzić w relacje z innymi z powodu obaw przed odrzuceniem i przeżyciem rozczarowania.
- Osobowość zależna – charakteryzuje się nadmierną niesamodzielnością w życiu dorosłym, charakteryzuje się też obawami przed wyrażeniem własnego zdania. Osoby dotknięte tym zaburzeniem często domagają się wsparcia, opieki czy podejmowania decyzji za nich.
- Osobowość borderline (z pogranicza) – charakterystyczne zachowania to duża zmienność uczuć i emocji „raz kochają, raz nienawidzą”, istotne w tym zaburzeniu jest też duża impulsywność zachowań w tym często zachowań ryzykownych bądź autoagresywnych.
- Osobowość anankastyczna – charakteryzuje się sztywnością w przeżywaniu reguł, trzymania się zasad i braku spontaniczności. Często też charakterystyczny jest nadmierny perfekcjonizm i potrzeba kontroli.
Jakie są przyczyny zaburzeń osobowości?
Przyczyny zaburzeń osobowości nie są do końca poznane. Podejrzewa się, że odpowiada za nie zbiór różnych zmiennych np. czynniki genetyczne. Przyczyniają się one do rozwoju m.in. antyspołecznego zaburzenia osobowości oraz zaburzenia osobowości. Naukowcy wskazują również czynniki społeczne jako te, które mogą mieć wpływ na opisywane zaburzenia. Brane są pod uwagę zwłaszcza:
- zaniedbania,
- przemoc seksualna i emocjonalna w dzieciństwie, które mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzenia osobowości.
Zaburzenia osobowości mogą się objawiać również jako nadmierna chęć kierowania innymi. Wśród możliwych przyczyn wymienia się również czynniki biologiczne, m.in. niski poziom acetyloholiny u pacjentów z zaburzeniem osobowości oraz kwestie temperamentu.
Objawy zaburzeń osobowości.
Pierwsze objawy zaburzeń osobowości możemy zaobserwować już w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym. W zależności od rodzaju zaburzenia obserwujemy różne symptomy, np.:
- osobowości paranoiczna / osobowość schizoidalna – mamy do czynienia np. z zachowaniami ekscentrycznymi. Czasami takie osoby są określane mianem dziwnych ze względu na swoją ciągłą podejrzliwość, niecodzienne zachowania czy używanie niespotykanej mowy,
- osobowość histrioniczna / osobowość typu borderline – obserwujemy u pacjentów bardzo radykalne postawy bądź wycofanie,
- osobowość unikająca – pacjenci stronią od nowości, przejawiają duże poczucie lęku,
- należy również zaznaczyć, że u danego pacjenta mogą występować objawy kilku zaburzeń osobowości.
Leczenie zaburzeń osobowości.
Głównym sposobem leczenia zaburzeń osobowości jest długoterminowa psychoterapia. Z wielu licznych badań wynika, z długoterminowa trwała relacja terapeutyczna pozwoli zmienić sposób funkcjonowania.
